Zofia Moraczewska z domu Gostkowska urodziła się 4 lipca 1873 r. w Czernichowcach, córka Wandy z Dylewskich i Romana Gostkowskiego, rektora Politechniki Lwowskiej. W 1889 r. ukończyła Zakład Naukowy Żeński Wiktorii Niedziałkowskiej, a następnie Seminarium Nauczycielskie Żeńskie we Lwowie. Zdała egzamin na nauczyciela języka niemieckiego w szkołach powszechnych. Już jako młoda osoba zaangażowała się w działalność społeczną i polityczną w Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego.
17 października 1896 r. poślubiła młodego inżyniera, Jędrzeja Moraczewskiego. Kolejne lata, ze względu na specyfikę pracy męża (budowa sieci kolei państwowych w Galicji i Dalmacji), to okres częstych przeprowadzek (Lwów, Sambor, Spas, Winniki, Stryj), a także czas, kiedy na świat przychodzą kolejno ich dzieci: Tadeusz (1901-1902), Kazimierz (1903-1920), Wanda (1905-1943) i Adam (1907-1941).
Duże zmiany w życiu rodziny Moraczewskich przyniósł 1907 r. Spowodował je wybór Jędrzeja na posła do parlamentu wiedeńskiego z ramienia Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej w Stryju. Tam też osiedlili się na dłużej. Zofia Moraczewska rozpoczyna pracę społeczną w tamtejszym środowisku robotniczym. Z jej inicjatywy powołany został „Związek Kobiet”, a następnie „Praca”. Obie organizacje prowadziły działalność kulturalno-oświatową, spółdzielczą – inicjującą powstanie m.in. szwalni robotniczej i polityczną – głosząc hasła o charakterze niepodległościowym i socjalistycznym, a przede wszystkim propagując idee równouprawnienia kobiet. W tym czasie Zofia Moraczewska rozpoczęła także działalność publicystyczną. W późniejszych latach zaangażowała się w organizację oddziałów strzeleckich w Stryju.
Po wybuchu I wojny światowej pracowała w Komitecie Pomocy Legionistom Polskim, zbierając dla nich fundusze. Działa w Lidze Kobiet Galicji i Śląska. Od czerwca 1916 r. pełniła funkcję przewodniczącej Ligi. Po jej rozwiązaniu zaangażowała się w działalność Komisji Likwidacyjnej i podjęła współpracę z Ligą Kobiet Pogotowia Wojennego –organizacją działającą na terenie Królestwa Polskiego – a już w 1917 r. została jej przewodniczącą.
Aktywna działalność Zofii Moraczewskiej w organizacjach niepodległościowych i praca na rzeczy równouprawnienia kobiet sprawiły, że po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. była jedną z czołowych przedstawicielek ruchu kobiecego. Już pod koniec 1918 r. stanęła na czele Zjednoczonej Ligi Kobiet. Działalność Moraczewskiej została dostrzeżona także przez władze Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej, które wystawiły jej kandydaturę w wyborach do Sejmu Ustawodawczego w styczniu 1919 r. Była jedną z pięciu kobiet zasiadających w pierwszym polskim Sejmie po odzyskaniu niepodległości. Była również pierwszą kobietą przemawiającą z mównicy sejmowej. Mandat poselski sprawowała w latach 1919-1922. Przez kilka następnych lat skupiła się na wychowaniu dorastających dzieci i prowadzeniu domu w Sulejówku, który Moraczewscy zakupili na początku 1920 r.
Do działalności społecznej i politycznej Zofia Moraczewska powróciła po przewrocie majowym w 1926 r. W 1927 r. wybrana została przewodniczącą Ligi Kobiet Polskich, a następnie stanęła na czele Demokratycznego Komitetu Wyborczego Kobiet Polskich, który wysunął swoje kandydatki do Sejmu i Senatu, a następnie przekształcił się w Związek Obywatelskiej Pracy Kobiet (ZPOK). Organizacja działała pod patronatem BBWR, miała szeroki program społeczny, edukacyjny i kulturalny skierowany do kobiet. W 1930 r. Zofia Moraczewska ponownie zasiadła w ławach sejmowych jako kandydatka BBWR. W 1933 r. ustąpiła ze stanowiska przewodniczącej ZPOK, doprowadzając do rozłamu w organizacji. Wraz ze swoimi zwolenniczkami powołała nowe stowarzyszenie – Samopomoc Społeczna Kobiet, organizację początkowo niezależną politycznie, a od 1937 r. powiązaną z OZN.
Lata II wojny światowej Zofia Moraczewska spędziła w Sulejówku razem z mężem i siostrą Heleną Kozicką. Do 1941 r. Moraczewscy mieszkali w swoim domu w Dworku „Siedziba”, następnie, wyrzuceni przez Niemców zamieszkali po sąsiedzku w Drewniaku należącym do Aleksandry Piłsudskiej. Na początku wojny z ich inicjatywy powstał komitet pomagający ofiarom wojny i Spółdzielnia Spożywców „Praca”. Dla Zofii Moraczewskiej był to czas bardzo tragiczny. Jej dzieci Wanda i Adam zginęli w KL Auschwitz. 5 sierpnia 1944 r. zginął również jej mąż, Jędrzej Moraczewski.
W 1944 r. Zofia Moraczewska powróciła do swojego domu, Dworku „Siedziba”, który w niedługim czasie zapełnił się lokatorami z przymusowego kwaterunku. Zmarła 16 listopada 1958 r. Została pochowana w rodzinnym grobowcu na Powązkach.
Autor tekstu: Małgorzata Basaj
